De dood van zes vrouwen na een keizersnede is een van de vonken die tienduizenden Marokkaanse jongeren op straat deden komen om de wantoestanden in de hospitalen en scholen aan te klagen. De protesten verspreiden zich snel over het hele land, de politie treedt steeds hardhandiger op. Er vielen tot nu toe al drie doden.

Voor de vijfde avond op rij trokken tienduizenden Marokkaanse jongeren woensdag door de straten van hun steden. Ze betogen onder de gemeenschappelijke naam GenZ212, naar de internationale telefooncode van Marokko.

De eerste manifestaties vonden plaats in grote steden als Rabat, Casablanca en Tanger en via Instagram, Tiktok en Discord verspreidden ze zich snel over het hele land. Op de talrijke beelden die via sociale media worden verspreid, is te zien hoe de politie hardhandig optreedt: betogers worden opgepakt en weggesleurd.

Twee betogers zijn woensdagavond door de politie doodgeschoten toen het tot een confrontatie kwam nabij Agadir. Volgens de lokale autoriteiten hadden veiligheidstroepen het vuur geopend toen mensen een politiekantoor “bestormden”. Uit goede bron vernam De Standaard dat er ook in de oostelijke stad Oujda minstens één dode gevallen is. Een jongeman is daar dinsdagavond naar het Al Farabi-ziekenhuis gebracht, volgens een medische bron was hij op dat moment al overleden. Uit Oujda kwamen ook beelden binnen van een politievoertuig dat dinsdagavond op een groep betogers inreed. Het is nog niet duidelijk of de dode jongeman een van de aangereden betogers was.

In Oujda reed dinsdag een politiewagen in op betogers. 

Corruptie en incompetentie

De Marokkaanse betogers laten zich deels inspireren door andere gen Z-protesten in Kenia, Nepal en Peru. Maar hun ongenoegen draait vooral rond de wantoestanden in de Marokkaanse gezondheidsinstellingen en in het onderwijs. Een van de directe aanleidingen voor de protesten was de dood van zes vrouwen die in het Hassan II-ziekenhuis in Agadir een keizersnede hadden ondergaan. Dat hospitaal had al een slechte reputatie en wordt ook wel “het huis van de dood” genoemd. In augustus kwam het nog in opspraak toen bleek dat er geen verdovingsmiddelen meer beschikbaar waren. Zelfs patiënten met zware verwondingen werden toen voor onbepaalde tijd naar huis gestuurd.

“Het menselijke drama in het Hassan II-ziekenhuis was een van de schandalen die ons de straat op dreven”, zegt een Marokkaanse onderwijzer uit Tanger. “Door de corruptie en incompetentie hebben Marokkaanse burgers geen toegang tot degelijke gezondheidszorg. Over het hele land kampen ziekenhuizen met enorme personeelsproblemen, een tekort aan medicijnen en gebrekkige apparatuur. De gebouwen en de kamers zijn smerig. Kakkerlakken in de bedden: het is eerder regel dan uitzondering. En dat is niet alleen in de ziekenhuizen zo, ook in de Marokkaanse scholen zijn er gigantische problemen: geen leraars, bouwvallige infrastructuur …”

Voetbal gaat voor

Wat het ongenoegen nog meer op scherp stelt, is dat Marokko momenteel een fortuin uitgeeft aan prestigieuze voetbalstadions. Eind dit jaar gaat de Afrika-cup er door en in 2030 is het land samen met Spanje en Portugal organisator van het WK-voetbal. Dat overheidsmiddelen voor gezondheidsstructuur bijna rechtstreeks naar voetbaltempels gedraineerd worden, bleek in augustus toen de bouwvakkers van het universiteitsziekenhuis in Rabat plots verdwenen. Even later doken ze weer op op de werf van het Prins Moulay Abdellah-stadion dat koste wat het kost op 5 september ingehuldigd moest worden, omdat die dag de WK-kwalificatiematch tussen Marokko en Niger plaatsvond.

“Onze boodschap is simpel en krachtig: de jonge generatie Marokkanen wil gewoon een waardig leven met toekomstperspectief op werk, onderwijs en gezondheidszorg”, zegt een Brusselse Marokkaanse die in Tanger de straat opging. “Onze ouders werden heel hun leven geconfronteerd met een corrupte overheid: wij willen aan die wantoestanden een einde maken. De verwaarlozing van de Marokkaanse basisinfrastructuur is stuitend en veel mensen hebben de indruk dat de politieke leiders niets geven om het volk. In een buitenwijk van Casablanca werd onlangs een school plat gebulldozerd om plaats te maken voor een nieuw voetbalstadion. Flagranter kan niet.”

De jonge vrouw zegt wel dat de sfeer rond de protesten “grimmiger en akeliger” wordt. “De ordediensten pakken willekeurig mensen op: betogers, mensen die vanaf de stoep toekijken, mensen die op een bankje zitten … Om ons zoveel mogelijk angst aan te jagen, worden betogers en medestanders zonder enige reden hardhandig opgepakt, weggevoerd en opgesloten. De berichten dat er bij de betogingen in Oujda een dode gevallen is, doen de sfeer nog meer omslaan. De repressie neemt toe.”

Een betoger uit Tanger vertelt hoe verschillende van zijn vrienden opgepakt werden en in een politiecel belandden. “Ze zaten met vijftig, zestig mensen op elkaar gepakt in een kleine cel. Velen kregen klappen of werden op de grond gegooid en op het lichaam gestampt. Sommige arrestanten werden al voor zware misdaden aangeklaagd en riskeren nu een gevangenisstraf van vijf tot tien jaar.”

“Dit kan escaleren”

De reactie van de Marokkaanse premier Aziz Akhannouch is volgens de betogers ambigu. Aan de ene kant zegt hij bereid te zijn om met vertegenwoordigers van de betogers in dialoog te gaan. De premier belooft ook snel werk te maken van de verbetering van de gezondheidszorgen en het onderwijs. “Tegelijk stuurt hij zijn ordediensten op ons af om ons te vernederen en intimideren”, gaat de betoger verder. “Maar dat zal ons niet tegenhouden. Ik vrees dat sommige betogers het politiegeweld met geweld zullen beantwoorden. Dit kan escaleren. Volgens mij moet koning Mohamed VI tussenkomen. Hij moet zich tegen de repressie uitspreken en de wantoestanden binnen onze overheidsdiensten aanklagen.”

Ondertussen verspreidden vertegenwoordigers van de GenZ212-beweging een verklaring waarin ze het ontslag eisen van premier Akhannouch.

Verschillende bronnen meldden dat de politie nu ook overdag jongeren op straat staande houdt om hun smartphone te controleren. “Ze vragen de toegangscode en controleren vervolgens alle socialemedia-accounts. Als daar beelden en boodschappen van de betogingen op staan, heb je een probleem.”

De Brusselse Marokkaanse betoger zegt dat veel jongeren vrezen dat de politie- en inlichtingendiensten hen zullen opsporen via hun socialemedia-accounts. “De kracht van onze protesten is dat onze informatie zich snel via sociale media verspreidt. Maar de keerzijde daarvan is dat de jongeren vrij eenvoudig geïdentificeerd en opgespoord kunnen worden. De angst zit er wel goed in. Maar dat neemt niet weg dat er tegelijk een houding heerst van: ‘We zullen ons niet laten doen’. Die vastberadenheid primeert op de angst. De drijfkracht om door te gaan, is enorm.”