De hitte die Europa in de greep houdt, is geen uitzondering meer. Europa is zelfs het snelst opwarmende grote continent. Dit houdt ook onze lezers bezig, merken we op ons reactieplatform NUjij. Hier beantwoorden we jullie prikkelendste én meestgestelde vragen over klimaatverandering.

Door de eeuwen heen zijn er veel verschillende klimaten geweest. Hoe weet men dat de klimaatverandering van nu door de mens komt?

Jeroen Kraan: “Met de wetenschappelijke literatuur die bewijst dat de mens achter de huidige klimaatverandering zit, kun je inmiddels vele bibliotheken vullen. Het klopt dat het klimaat in het verleden ook veranderde; het was soms ook veel warmer dan nu. Dat is wel ver voordat er mensen op de aarde rondliepen, en die veranderingen gingen ook veel minder snel.”

“Bovendien werden veranderingen toen bijvoorbeeld veroorzaakt door zeer actief vulkanisme of andere natuurlijke processen. Nu is daar geen sprake van, maar verbranden we wel enorme hoeveelheden fossiele brandstoffen, met daarbij veel CO2-uitstoot. Die CO2 (en andere broeikasgassen) leggen een ‘deken’ over de aarde, waardoor hij opwarmt. Het bewijs daarvoor is onomstotelijk.”

Emma van Bergeijk is klimaatverslaggever bij NU.nl. Ze schrijft over alle facetten van klimaatverandering, de energietransitie, wetenschap en over duurzame economie. Emma benadert de klimaatcrisis met een maatschappelijke blik.
Jeroen Kraan is klimaatverslaggever bij NU.nl. Jeroen schrijft voor NU.nl over alles wat te maken heeft met klimaatverandering en hoe we onze CO2-uitstoot zo snel mogelijk kunnen terugdringen. Hij focust vooral op de verduurzaming van ons energiesysteem, van de grote industrie tot de cv-ketel in huis.

Waarom wordt er zoveel nadruk gelegd op vermindering van CO2-uitstoot en niet op andere broeikasgassen?

Emma van Bergeijk: “Koolstofdioxide, of CO2, krijgt veel aandacht omdat mensen dat gas het meeste uitstoten van alle broeikasgassen. CO2 is daarom de grootste aanjager van het broeikaseffect (de opwarming van de aarde), en dus klimaatverandering.”

“CO2 is niet het sterkste door mensen uitgestoten broeikasgas. Methaan is bijvoorbeeld veel krachtiger dan koolstofdioxide. Maar daar wordt minder van uitgestoten.”

“In de wetenschap en in de politiek is steeds meer aandacht voor methaan. Wetenschappers zijn het erover eens dat dit gas bijdraagt aan klimaatverandering. Methaanuitstoot komt bijvoorbeeld van de landbouw: mest van koeien stoot methaan uit. Maar ook bij de productie van lng, vloeibaar gas, komt het gas vrij.”

“Een belangrijk verschil is dat CO2 veel langer in de atmosfeer blijft dan methaan. Bossen en oceanen nemen een deel van de CO2 op, maar niet genoeg om klimaatverandering af te remmen.”

Hoe snel verergert de klimaatverandering en hoelang hebben we nog totdat het in de openlucht onleefbaar wordt door hitte of andere extremen?

Jeroen: “In Nederland zal het niet snel onleefbaar worden door hitte, al kunnen de zomerse extremen wel toenemen. Sterkere hittegolven brengen ook extra sterfte met zich mee, al kunnen we dat voor een deel tegengaan door te zorgen voor betere koeling van steden en gebouwen.”

“In landen die nu al veel warmer zijn, zoals India, vormt hitte een veel grotere bedreiging. Daar kunnen de temperatuursextremen volgens experts richting het onoverleefbare gaan.”

“Op de langere termijn vormt zeespiegelstijging wel een existentiële bedreiging voor een groot deel van Nederland. Als het klimaat sterk blijft opwarmen, kan dat leiden tot vele meters aan zeespiegelstijging. Dat is wel een langzaam proces.”

“Bij 2 graden opwarming kan de zeespiegel bijvoorbeeld met 3 meter zijn gestegen in 2300, voorspelt het KNMI. Bij een hogere uitstoot kunnen dat vele meters meer zijn. Nederland versterkt momenteel zijn dijken om een zeespiegelstijging van maximaal 1 meter aan te kunnen. Overigens is een hogere zeespiegel niet alleen een probleem voor de waterveiligheid. Verzilting van drinkwater en landbouwgronden is een probleem dat we al veel eerder zullen merken.”

Waarom treft klimaatverandering Europa meer dan andere delen van de wereld?

Emma: “Europa is het snelst opwarmende grote continent. De opwarming gaat hier twee keer zo snel als in de rest van de wereld. De temperatuur op land is al met ruim 2 graden opgewarmd, de rest van de wereld is dat (nog) niet. Het effect is het grootst in Zuid-, Oost- en Centraal-Europa.”

“Wetenschappers denken dat dat komt doordat Europa veel landmassa heeft én relatief dicht bij het Noordpoolgebied ligt. Daar gaat de opwarming heel snel. Het wordt allemaal benoemd door het IPCC, het belangrijkste klimaatpanel ter wereld.”

“De gevolgen in het dichtbevolkte Europa zijn al meetbaar: extreem weer, zoals bosbranden in Zuid-Europa, overstromingen in Centraal Europa, hittegolven, piekbuien en aanhoudende droogte.”

Zijn we als mensheid niet gewoon te laat om het tij nog te keren?

Emma: “Dit gevoel is heel goed te begrijpen. Het klopt dat we al midden in klimaatverandering zitten. Toch is het niet te laat om de grootste en ergste gevolgen tegen te houden. Daarvoor is het wel nodig dat de wereld gezamenlijk in actie komt – en snel ook.”

“In het historische Parijsakkoord hebben alle landen van de wereld met elkaar afgesproken de opwarming te beperken tot 2 graden, met als streven 1,5 graden sinds de industrialisatie. Dat is een belangrijke grens waarmee gevaarlijke klimaatkantelpunten kunnen worden voorkomen.”

“Het verschil tussen bijvoorbeeld 1,5 graden en 3 graden opwarming is immens. Met een ambitieuze mondiale aanpak van klimaatverandering kan het probleem binnen de perken gehouden worden en blijft de aarde leefbaar. Want, zoals klimaatwetenschapper Bart van den Hurk ooit tegen me zei: ‘Elke tiende graad telt.'”