De 39-jarige vrouw die dinsdag in Gouda is doodgeschoten, zou uit angst voor haar ex-partner ondergedoken hebben gezeten in een blijf-van-mijn-lijfhuis. Omdat hij mogelijk de dader is, valt in verschillende media het woord femicide. Maar wat betekent dat eigenlijk?

“Femicide is eigenlijk het vermoorden van een vrouw, omdat ze een vrouw is”, zegt Saskia Belleman tegen NU.nl. De Telegraaf-journalist heeft een podcastserie gewijd aan het onderwerp. “Het probleem is dat het eigenlijk een containerbegrip is”, voegt zij er direct aan toe. Marieke Liem, hoogleraar Veiligheid en Interventies aan de Universiteit Leiden, bevestigt dat er geen eenduidige definitie is.

Sommige mensen noemen een moord alleen femicide als het om (ex-)partnerdoding gaat waar signalen zoals huiselijk geweld aan vooraf gingen. Anderen nemen ook familiedodingen mee, zoals een vader die zijn dochter vermoordt. Bij een nog bredere definitie vallen ook moorden op sekswerkers eronder.

Liem werkt aan de Femicide Monitor (met alle moorden op vrouwen). Ze vat het probleem met het begrip femicide in één zin samen: “Hoe weten we of een vrouw gedood wordt omdat ze vrouw is?”

Daarom spreken de onderzoekers die meewerken aan de monitor over vrouwenmoord. Dat maakt het duidelijk: “We weten altijd of er een moord is gepleegd, want dan is het slachtoffer dood en we weten wanneer het een vrouw is.”

Alle vrouwenmoorden worden onderzocht, dus ook die in Gouda

Voor de Femicide Monitor onderzoekt Liem alle moorden op vrouwen van 2014 tot nu. Ze kijkt onder meer of er vooraf signalen waren en of er contact was met hulpverleners. Ook kijkt ze naar de relatie tussen de dader en het slachtoffer. “Alle moorden op vrouwen nemen we daarin op.”

De zaak in Gouda gaat Liem daarom dus ook onderzoeken. “Als een van de 35 à 40 zaken die er jaarlijks plaatsvinden.” In de onderstaande grafiek kun je de aantallen zien.

Liem vindt het te vroeg om te zeggen of er in Gouda sprake was van femicide. Belleman doet dat wel. “Dat lijkt me helder”, stelt de journalist.

Zo wijst Belleman op socialemediaberichten die vermoedelijk door de man zijn geschreven. Daarin vraagt hij om informatie over de verblijfplaats van de vrouw. Hij zegt te vermoeden dat zijn ex-partner met hun kinderen in een blijf-van-mijn-lijfhuis zit. Dat is een veilige en anonieme locatie waar iemand die te maken heeft met (ernstig) huiselijk geweld of bedreiging kan onderduiken. Uit zijn Facebook-berichten blijkt dat de man woedend was op de vrouw, omdat hij zijn kinderen al weken niet zou hebben gezien.

“Het heeft er alle schijn van dat dit een femicidezaak is”, zegt ook een woordvoerder van het Openbaar Ministerie (OM) van Oost-Brabant. De vrouw en de verdachte komen allebei uit Eindhoven.

Het OM Oost-Brabant bevestigde eerder tegenover NU.nl dat de vrouw op 2 juni aangifte heeft gedaan tegen haar ex-partner. Hij werd daarna aangehouden wegens wapenbezit en mishandeling van zijn ex-partner. Hij is op 5 juni voorgeleid aan de rechter-commissaris en toen twee weken vastgehouden voor wapenbezit.

‘Hoeveel signalen heb je nodig?’

“Wat bezielde de politie om hier geen actie op te nemen?”, zegt Belleman in reactie op de berichten op sociale media. “Hoeveel signalen heb je nog nodig?” Volgens haar is het een patroon dat “om de haverklap” terugkomt. Volgens haar worden vrouwen door de politie veel minder serieus genomen dan mannen. “Goh mevrouwtje, pak een wijntje”, zouden vrouwen te horen krijgen. Belleman: “Zo’n vrouw wordt niet serieus genomen tot het te laat is.”

Liem is milder tegenover de politie. “De politie, het OM en de hulpverleners lopen zich de benen van het lijf, maar ze kunnen het niet alleen.” Tegelijkertijd herkent zij ook verhalen van vrouwen die niet serieus worden genomen door de politie. “Dat is het ergste wat er kan gebeuren.” Er klinkt emotie door in haar stem als ze vervolgt: “Dat gaat door merg en been.”

“De politie krijgt elke vijf minuten een melding over huiselijk geweld binnen”, weet Liem. En voordat mensen die melding doen, hebben ze het gemiddeld al 33 keer meegemaakt. “Dat is gigantisch en dat is nog maar het gemiddelde.” Daarom hoopt Liem dat vrouwen eerder gaan praten, bijvoorbeeld met de huisarts of familieleden. “Je bent niet alleen”, benadrukt zij.

Liem geeft een voorbeeld van wat veel mensen denken dat femicide is. Dat komt overeen met de zaak in Gouda: man stalkt vrouw, vrouw komt in blijf-van-mijn-lijfhuis, man schiet vrouw dood. Om femicide zo simpel neer te zetten, kan volgens haar gevaarlijk zijn. “Er zijn tal van andere vormen”, benadrukt zij. Signalen daarvan kunnen dan worden gemist. Zoals een man die financieel in de problemen komt, suïcidale gedachten heeft of een dader en slachtoffer die ernstig verslaafd zijn. Ook de dreiging om een huisdier wat aan te doen kan een signaal zijn.

Belleman, Liem en de woordvoerder van het OM zijn het er allemaal over eens dat het belangrijk is om moorden op vrouwen als zodanig te benoemen. Het maakt Belleman dan niet zoveel uit wat voor woord we ervoor gebruiken. “Het gaat erom dat we het erkennen als een probleem en dat we er wat aan gaan doen.”