Een psychose is een ziekte die zelden voorkomt.© iStock (KatarzynaBialasiewicz) / MediaTV

Zowel het Openbaar Ministerie (OM) als zijn advocaat gaan ervan uit: Jesse R. zat in een psychose toen hij zijn moeder in Hellevoetsluis onthoofdde. Of de 31-jarige man écht een psychose heeft gehad, moet blijken uit onderzoek in het Pieter Baan Centrum. Psychiater Niels Mulder van Parnassia Groep en Antes in Rotterdam legt uit wat een psychose is, hoe vaak het voorkomt en of er behandelingen tegen zijn.

Op 16 april j.l. gaat het goed mis aan de Molenstraat in Hellevoetsluis. Een 63-jarige vrouw wordt dood in haar woning gevonden. Van een natuurlijke dood is geen sprake, sterker nog: ze is onthoofd. Haar hoofd wordt niet veel later gevonden in een plastic zak in de auto van haar zoon Jesse, op de A4 richting Den Haag.

Politie bij het huis waar de dode vrouw werd gevonden.© MediaTV

“Ik begin nu pas te beseffen wat ik heb gedaan. Het is vreselijk wat er is gebeurd”, zou de verdachte tegen zijn advocaat hebben gezegd bij hun eerste ontmoeting. “Hij heeft eerder last gehad van psychoses“, verklaart de advocaat.

Grip op realiteit

Dat er bij een psychose iets misgaat in je hoofd, spreekt voor zich. Maar wat is het nu eigenlijk precies? “Een psychose is een ziekte waarbij mensen de grip op de realiteit zijn verloren”, vertelt Mulder dinsdagavond tegen Radio Rijnmond. “Dan kun je stemmen horen of dingen zien of voelen die er niet zijn.”

De ziekte kan verschillende oorzaken hebben. “Vaak gaat het om een opeenstapeling van verschillende dingen. Het kan zijn dat iemand erfelijk belast is, dus dat in de familie psychoses voorkomen, dan heb je wat verhoogde kans. Of als je bepaalde middelen gebruikt, bijvoorbeeld cannabis en hasj. Ook bij andere drugs kan de kans omhoog gaan.”

Jesse R. doodde zijn moeder in een psychose: ‘Het is vreselijk wat ik heb gedaan’

Maar er zijn nog meer oorzaken. “Het kan ook door ernstige levensgebeurtenissen worden getriggerd, als je rotdingen meemaakt”, gaat Mulder verder. “En soms weten we het ook niet precies, dan ontstaat het zomaar.”

Effect van de media

Het lijkt soms wel alsof je steeds vaker hoort dat verdachten een psychose hadden tijdens een misdrijf. Maar komt het ook echt vaker voor? “Nee”, antwoordt Mulder stellig. “Mensen kunnen dat denken, omdat er in de media veel aandacht voor is. Het zijn natuurlijk ernstige dingen. Maar gelukkig is een psychose heel zeldzaam, dat moet echt benadrukt worden.”

In een eerder interview met Rijnmond zei ook psychiater Daniel van der Meer, werkzaam bij een tbs-kliniek, iets soortgelijks. Volgens hem zijn het de uitzonderingen die het nieuws halen.

In een psychose je vrouw, vader of kind doodmaken, hoe kán dat?

Kijk je naar de cijfers, dan is volgens Mulder geen toename te zien. “We hebben eigenlijk geen aanwijzingen dat het vaker is dan bijvoorbeeld tien of twintig jaar geleden.”

En ook in het zeldzame geval dat iemand een psychose heeft, komt het zelden voor dat iemand bijvoorbeeld een ander vermoordt. “Veel vaker is het omgekeerde het geval, dat mensen die een psychose hebben zelf het slachtoffer zijn, omdat ze de realiteit niet meer zien. Dan lopen ze soms letterlijk in zeven sloten tegelijkertijd met een beetje pech.”

Doen alsof

In de rechtbank wordt een psychose als verzachtende omstandigheid gezien voor de stafbepaling. “Als iemand die onder een psychose hele ernstige daden begaat, noemen we dat minder toerekeningsvatbaar. Want een psychose is een ziekte en als je de realiteit echt kwijt bent, komt het voor dat mensen dingen doen die ze buiten hun psychose nooit gedaan zouden hebben”, verduidelijkt Mulder.

Een psychose is heel zeldzaam, dat moet echt benadrukt worden.

psychiater Niels Mulder

Het roept ook de vraag op: kun je doen alsof je een psychose hebt als verdachte? “Dat is iets wat ter discussie staat. In theorie kan het wel”, begint de psychiater. “Je kunt natuurlijk allerlei dingen faken. Maar het gebeurt niet vaak, we maken het eigenlijk zelden mee. Ik kan er voor deze casus specifiek (de onthoofding, red.) niets over zeggen, maar dat is toch heel zeldzaam hoor, dat mensen het verzinnen.”

Behandelingen

Een psychose is in sommige gevallen al vroeg te herkennen. “Als mensen bijvoorbeeld hele vreemde dingen zeggen, zoals: ‘oh daar hangt een camera, ik word bespied’. Nou komt het natuurlijk in Rotterdam voor dat er camera’s hangen, maar als je denkt dat het overal zo is en heel specifiek op jou gericht”, noemt Mulder als voorbeeld. Hij gaat verder: “Dat je denkt dat mensen je verdenken van allerlei zaken, terwijl dat totaal niet aan de orde is. Of je ziet opeens iets terwijl iemand anders niks ziet.”

Als de ziekte wordt vastgesteld, betekent dat niet dat iemand nooit meer van een psychose afkomt. “Het is heel goed te behandelen”, zegt Mulder. “Meestal is het tegenwoordig een combinatie van medicijnen en gesprekken. Gesprekken kunnen helpen om weer wat meer in de realiteit te komen. Medicatie kan daarbij helpen. Eigenlijk is die altijd wel noodzakelijk, om ervoor te zorgen dat je begrijpt dat iets niet de realiteit was die je dacht of voelde.”

Een derde van de mensen met een psychose komt er na behandeling helemaal vanaf. “Een ander deel, ook weer een derde, behoudt milde symptomen over een langere tijd, maar het gaat dan nog wel redelijk. En het laatste deel krijgt het vaak terug, daar gaat het niet goed mee. Dan volgt er een intensieve behandeling.”