Hulpverleners zijn bij het uitvoeren van hun werkzaamheden mogelijk strafbaar bezig als gevolg van een gewijzigde asielwet. Dat oordeelt de Raad van State vrijdag. Demissionair minister David van Weel (Asiel) gaat de wet daarom aanpassen.

Het strafbaar stellen van illegaliteit werd na een amendement van de PVV toegevoegd aan de zogenoemde asielnoodmaatregelenwet, een pakket met maatregelen die het asielbeleid in Nederland strenger moeten maken. De Tweede Kamer nam die wet aan tijdens een chaotische laatste vergaderdag voor het zomerreces. Voorwaarde was dat de Raad van State zich over die toevoeging aan de wet zou buigen.

Een deel van de Kamer maakt zich namelijk zorgen over met name één zin uit de toelichting van dat PVV-amendement. Daarin staat dat “personen of organisaties die illegaal in Nederland verblijvende vreemdelingen helpen onder te duiken op grond van artikel 47 van het Wetboek van Strafrecht ook strafbaar zijn”.

Een meerderheid van de Kamer is wel voor het strafbaar stellen van illegaliteit, maar niet voor hulp aan illegaal in Nederland verblijvende mensen. NSC en SGP, die de doorslaggevende stem voor de asielwetten gaven, hadden er erg moeite mee dat dan “barmhartigheid wordt bestraft”. Daarmee doelden de partijen bijvoorbeeld op het geven van een kom soep aan iemand die illegaal in Nederland verblijft, of het werk dat het Leger des Heils doet.

Maar de Raad van State ziet het wel als een reële mogelijkheid dat “het verlenen van hulp aan iemand die illegaal verblijft in Nederland een vorm van medeplegen en medeplichtigheid is”. En dus zou het helpen van mensen die illegaal in Nederland verblijven strafbaar zijn. “Ook bij beperkte vormen van hulp, zoals het geven van een kop soep, kan al sprake zijn van medeplichtigheid.”

Van Weel gaat wet aanpassen

Het advies van de Raad van State bevestigt de zorgen die in de Kamer en ook in de samenleving leven. Het hoogste adviesorgaan komt tegelijkertijd met mogelijke oplossingen om de wet te repareren. Zo wordt geopperd om de strafbaarstelling van illegaal verblijf helemaal uit de wet te halen. Als de Kamer dat deel wel wil behouden, moet ze beter beschrijven wanneer iemand precies strafbaar is, zodat hulpverleners niet worden getroffen.

Demissionair minister David van Weel (Asiel) gaat de wet nu inderdaad aanpassen, zei hij vrijdag voorafgaand aan de ministerraad. Hij wil de strafbaarstelling wel in de wet houden, maar een zogenoemde novelle moet ervoor zorgen dat de hulp aan deze mensen niet strafbaar wordt.

Dat moet ook, wil Van Weel de wet door de Eerste Kamer kunnen loodsen. De Tweede Kamer heeft al wel ingestemd, maar de Eerste Kamer kan de wet nog tegenhouden en de kans is groot dat dat met deze wet gaat gebeuren. SGP heeft in de Tweede Kamer wel ingestemd met de wet, maar op voorwaarde dat die hulp niet strafbaar zou worden. Nu dat wel het geval is, wil de partij in de Eerste Kamer niet instemmen met de wet. Maar zonder de SGP aan boord wordt het erg lastig om nog een meerderheid te krijgen.

De Raad van State merkt nog wel op dat dit een andere gang van zaken is dan gebruikelijk. Normaal gesproken wordt de Raad van State om advies gevraagd vóór de Tweede Kamer instemt met een wet of amendement. Dat er nu pas vragen werden gesteld nadat de Kamer met de wet had ingestemd, “illustreert dat deze vragen onvoldoende aandacht hebben gekregen en dat het wetgevingsproces voorafgaande aan de stemming over het amendement onzorgvuldig is verlopen”.