Alsof hij erop gewacht had. Ozzy Osbourne, de man die de heavy metal in het leven riep en daarmee de muziek definitief de duisternis in stuurde, overleed dinsdag, na een slopende ziekte maar nog geen drie weken na een memorabele afscheidsshow van zijn band Black Sabbath.

Ozzy Osbourne, bijgenaamd The Blizzard of Ozz of The Prince of Darkness, is geen levende legende meer. En de wereldwijde gemeenschap van metalheads huilt, want zijn nalatenschap is van onschatbare waarde.

Luister alleen al naar die eerste woorden van dat eerste album, waarmee Osbourne in 1970 de pop veranderde. ‘What is this, that stands before me? Figure in black, that points at me.’ Zoiets angstaanjagends was niet eerder van een plaat gekomen.

Even angstig als kwaadaardig

Osbourne zong over een horrorvisioen, een aanvaring met Satan zelve, met een snerpende stem die net zo angstig klonk als kwaadaardig. Zag hij het kwaad, of was hij het? Die vraag zou hem lang bezighouden, tot aan zijn ondanks een verwoestend leven toch nog plotselinge dood.

Met zijn band Black Sabbath en vanaf die eerste, gelijknamige plaat schiep Ozzy Osbourne een genre dat de standvastigste subcultuur van de mondiale popmuziek zou aandrijven. De heavy metal werd groot vanaf de vroege jaren zeventig en bleef een muzikale magneet die nog altijd nieuwe generaties naar de donkerste kanten van het gevoelsspectrum trekt. En ook voor alle nieuwe volgelingen van de heavy metal was en blijft Ozzy Osbourne de voorganger.

Als opgroeiende jongen in een arbeiderswijk van de Britse stad Birmingham was John Michael Osbourne een boef in opleiding. Hij leed aan dyslexie en kwam niet goed mee op school. Hij dook vanaf zijn 15de in het fabrieksleven, monteerde autoclaxons en werkte daarna in een slachthuis, waar hij ingewanden moest opruimen. Wat er aan loon tegenover stond, vond John, die toen al ‘Ozzy’ werd genoemd, niet de moeite waard.

Hij hoopte sneller geld te verdienen in de criminaliteit, maar hij werd een waardeloze kruimeldief. In zijn zeer vermakelijke biografie I Am Ozzy uit 2009 vertelt hij hoe hij constant werd opgepakt door oplettende wijkagenten. En hoe hij werd uitgelachen in een schimmig café toen hij daar probeerde uit een winkel gejatte babykleertjes te verpatsen.

Stelen was niet echt zijn ding, dacht hij toen hij de gevangenis uitliep na een celstraf van een paar weken. Hij zag intussen ook hoe razendsnel de opkomende band The Beatles succes had, vanaf midden jaren zestig, en Osbourne besloot dat ook hij ‘iets’ wilde doen met een bandje.

Hij vond het leuk om te zingen en in het middelpunt van de aandacht te staan, scharrelde een microfoon en een versterker bij elkaar en hing een advertentie op in een muziekwinkel, met de tekst: ‘Ozzy Zig Needs Gig.’ Waar dat ‘Zig’ voor stond, kon hij zich later niet herinneren. Maar de tekst was wervend genoeg: aan zijn deur verschenen drie jongens uit de buurt, die wel een zanger met gevoel voor humor konden gebruiken.

Met drummer Bill Ward, bassist Geezer Butler en de briljante gitarist Tony Iommi vormde Osbourne in 1968 een band met de ongelukkige naam The Polka Tulk Blues Band, naar de merknaam op een blik talkpoeder van zijn moeder, waar Osbourne steeds naar staarde als hij op de wc zat. De arbeidersjongens uit Birmingham wilden stevige blues spelen, ook omdat ze een hekel hadden aan de softe hippiemuziek die uit de Verenigde Staten kwam overdrijven. ‘Flowers in your hair? Do me a fucking favour’, schreef Osbourne in zijn memoires.

Marmeren gedenktekens

Met hun hard gespeelde bluescovers had de band enig succes. Maar de doorbraak kwam toen Ozzy en zijn vrienden op het idee kwamen andersoortige muziek te gaan maken. Het was ze opgevallen dat de rijen voor de plaatselijke bioscoop altijd veel langer waren dan normaal als er horrorfilms werden vertoond. ‘Misschien moeten we stoppen met die blues’, zei gitarist Iommi. ‘Laten we horrormuziek gaan maken.’

Het eerste nummer met die nieuwe invalshoek was een soort vertraagde bluesriff, waarover Osbourne met een jankende stem zong over de duivel, ‘with eyes of fire’. Ze noemden het nummer Black Sabbath, en joegen er het publiek mee uit de concertzalen. Daardoor aangemoedigd besloten ze ook hun bandnaam te veranderen, en het debuutalbum óók maar Black Sabbath te noemen.

Daarna verschenen platen als marmeren gedenktekens; het meesterlijke album Paranoid, ook uit 1970, met de onvergetelijke metalklassiekers War Pigs en Iron Man. Daarna Masters of Reality en Vol. 4. Vooral vanwege de sinistere maar prachtige en fantastisch getimede zang van Osbourne kreeg de band een merkwaardig slag volgelingen achter zich aan, fans die werkelijk iets kwaads achter de heavy muziek zagen opdoemen.

Osbourne en zijn bandmaten hadden zelf weinig met die cult-achtige verering, al dosten zij zich wel uit met grote kruisen aan kettingen rond de nek. Ze snapten ook wel dat zij iets bijzonders in beweging hadden gezet, en met hun loodzware muziek ook veel succes konden hebben.

Maar in essentie bleef Black Sabbath toch vooral een heavy bluesband, vonden ze zelf, en Ozzy ook. Maar het succes begon aan Osbourne te vreten. Zijn gedrag werd onuitstaanbaar, in de oefenruimte, op het podium, maar ook in zijn privéleven. In een doorgesnoven bui viel hij eens zijn toenmalige vriendin aan, iets dat hem zijn leven lang zou achtervolgen, bekende hij in I Am Ozzy.

Osbourne werd in 1979 ontslagen door zijn bandvrienden van Black Sabbath, tot zijn grote ontsteltenis. Maar hij nam op prachtige wijze revanche, vooral op zichzelf. Want Ozzy begon een solocarrière die net zo succesvol zou worden als de loopbaan met zijn band Black Sabbath.

Derde loopbaan

In 1980 al, vlak na zijn ontslag, bracht hij Blizzard of Ozz uit, met liedjes en gitaarwerk van de meesterlijke metalgitarist Randy Rhoads. Het nummer Crazy Train werd een enorme hit. En Osbourne bleek, ook in latere platen als No More Tears, een uitmuntend zanger van smachtende levensliederen te zijn. Zijn dramatische Mama I’m Coming Home kan nog steeds de tranen over je gezicht laten rollen.

Zijn gevoelige kant mocht steeds vaker op de voorgrond komen. En in de decennia ná Black Sabbath beleefde Osbourne grote triomfen, met zijn albums en vooral zijn exorbitante shows en een eigen, rondreizend festival. Vooral die tweede carrière bestendigde zijn naam als een van de absolute grootheden van de metal.

En Osbourne kreeg ook nog een derde loopbaan, die niemand zag aankomen. In 2002 startte op de muziekzender MTV een realityserie met Osbourne, zijn vrouw Sharon en hun kinderen: The Osbournes. In die vaak hilarische en zeer chaotische uitzendingen kon de wereld de nog steeds verward overkomende, maar vaak toch ook erg innemende en geestige Osbourne volgen in het gezinsleven, dat weigerde alledaags te worden. The Osbournes werd een enorm succes en de wereldwijd meest bekeken serie van MTV.

Zou hij het halen?

De wereld kon ook zien dat de gezondheid van Osbourne vaak te wensen overliet. Dat hij na de laatste aflevering van zijn tv-serie, in 2005, nog decennia op de been bleef, verbaasde zijn volgers en aanbidders. Maar in 2019 werd bij hem toch een ernstige ziekte geconstateerd: Osbourne bleek te lijden aan de ziekte van Parkinson.

Maar ook met deze aandoening hield Osbourne het nog lang vol. Toen eerder dit jaar een afscheidsshow van zijn band Black Sabbath werd aangekondigd, hielden de fans hun hart vast. Zou Osbourne die show in een uitverkocht stadion in Birmingham halen? Dat deed hij.

Maar 17 dagen na het ontroerende optreden gaf hij zich toch gewonnen. Osbourne overleed dinsdag, omringd door zijn familie, op 76-jarige leeftijd. ‘Ik heb slechte dingen gedaan in mijn leven’, schreef Osbourne in zijn autobiografie. ‘Ik werd aangetrokken tot de donkere kanten van het leven. Maar ik ben geen duivel. Ik ben gewoon John Osbourne, een jongen uit de arbeidersklasse, die zijn fabrieksbaan opzegde om op zoek te gaan naar een leuker leven.’