Drukte op het fietspad. © Angeliek de Jonge

Het gaat al jaren de verkeerde kant op met de fietsveiligheid. Fietsers vormen inmiddels de grootste groep verkeersdoden en zwaargewonden. Vorig jaar kwamen 224 fietsers om in het verkeer, in 2023 waren dat er zelfs 270. Jaarlijks belanden meer dan 70.000 fietsers op de spoedeisende hulp, van wie vijfduizend met ernstig letsel, vaak aan het hoofd.

Vooral de wildgroei aan e-bikes, elektrische bakfietsen en fatbikes speelt een rol. ‘Die zorgen voor grote massa- en snelheidsverschillen op het fietspad’, staat te lezen in het plan. Met een maximumsnelheid worden die verschillen kleiner.

Gemeenten mogen van het kabinet snel aan de slag met pilots. Een exacte limiet wordt niet genoemd, maar verkeersexperts denken aan 20 of 25 kilometer per uur in de bebouwde kom. In Amsterdam pleit de Fietsersbond al sinds 2022 voor 20 kilometer per uur en ook het college van B en W is voorstander.

Ook adviessnelheid en bakfietsen op de rijbaan

De Amsterdamse wethouder Melanie van der Horst (Verkeer) liet het idee onderzoeken, maar stuitte twee jaar terug op wettelijke belemmeringen. Zo blijkt het onmogelijk om een lagere snelheid op vrijliggende fietspaden of fietspaden in parken in te voeren. „Daarvoor is landelijke regelgeving nodig”, stelde ze.

Die ruimte komt er nu. ‘De experimenten moeten snel en eenvoudig kunnen starten’, schrijft het ministerie. Vanaf 2026 kunnen gemeenten hier al mee beginnen.

Het kabinet wil dat meer fietsers een helm gaan dragen. © Arie Kievit

Naast een verplichte maximumsnelheid wil het kabinet ook experimenteren met adviessnelheden op het fietspad. Onderzocht wordt verder of koeriers met elektrische bakfietsen niet beter op de rijbaan kunnen rijden.

Deze maatregelen maken onderdeel uit van het langverwachte meerjarenplan fietsveiligheid 2025-2029. Minister Tieman (I&W) stelt daar de komende jaren 50 miljoen euro voor beschikbaar.

Het doel is om fietsen een stuk veiliger te maken op de 153.000 kilometer aan wegen waar gefietst mag worden. Daarvan zijn 43.000 kilometer fietspaden.

Nederland moet aan de fietshelm

Het geld moet deels naar val- en balanstrainingen voor oudere fietsers. Acht op de tien zwaargewonde fietsers raakt gewond zonder botsing met een motorvoertuig. Zes op de tien is ouder dan 60 jaar. Daarnaast komt er een zogeheten Keuzehulp Veilige Fiets voor mensen die een nieuwe fiets willen kopen.

Het kabinet zet ook in op de fietshelm, alleen wel vrijwillig. Nu draagt slechts 4 procent van de fietsers een helm. Dat moet via landelijke informatiecampagnes binnen tien jaar naar 25 procent, zoals in Denemarken. De voorlichting richt zich vooral op kinderen, ouderen en forenzen.

Opmerkelijk is dat de overheidsambitie om het aantal verkeersslachtoffers in 2030 te halveren voor het eerst wordt losgelaten. Dit blijkt onhaalbaar, zo valt te lezen. Doel is nu een daling van het aantal fietsongevallen op de lange termijn.

Om dat te bereiken moet de registratie van fietsongevallen véél beter. Uit ambulancedata blijkt dat het aantal incidenten 5 tot 8 keer hoger ligt dan uit politiegegevens blijkt. Het ministerie trekt verder geld uit voor extra onderzoek, onder meer naar eenzijdige ongelukken en de veilige inrichting van kruispunten. Nu is er nog te weinig kennis over de aard van fietsongevallen.

Plan is fors vertraagd

Tot slot komen er allerlei gedragscampagnes tegen het opvoeren van fietsen, bellen op de fiets en rijden onder invloed.

Het nieuwe meerjarenplan fietsveiligheid 2025-2029 is fors vertraagd: het had oorspronkelijk al in het voorjaar van 2024 moeten verschijnen. De moeizame kabinetsformatie heeft onder meer voor vertraging gezorgd.

Minister Tieman beklemtoont dat het plan vooral nieuwe maatregelen betreft. Er gebeurt al veel buiten dit plan om, stelt hij. Zo is er nog 236 miljoen euro beschikbaar voor de verbreding en verbetering van fietspaden.