Nederland mag alleenstaande mannelijke asielzoekers die al in België asiel hebben aangevraagd niet meer naar dat land terugsturen. De zuiderburen hebben al langere tijd zo weinig opvangplekken, dat deze asielzoekers eerst op een wachtlijst komen. De Raad van State spreekt van “systeemfalen”.

De Raad van State oordeelt woensdag dat de opvangproblemen in België zo structureel zijn, dat deze mensen het risico lopen dat ze op straat belanden. Dat is in strijd met de mensenrechten, zegt de hoogste bestuursrechter.

Vorig jaar oordeelde de Raad van State nog dat Nederland de groep op grond van de Dublinverordening wél mocht terugsturen. Die verordening houdt onder meer in dat het Europese land waar een asielzoeker als eerste asiel aanvraagt verantwoordelijk is voor die asielzoeker.

Maar ook toen waren er al problemen in België en belandden veel alleenstaande mannen op straat of in de daklozenopvang. Het land besloot in augustus 2023 namelijk voorrang te geven aan gezinnen, vrouwen en kwetsbare asielzoekers.

Die maatregel geldt nog steeds. Vorige week stonden daardoor nog zo’n 1.836 mannelijke asielzoekers op de wachtlijst.

Belgische autoriteiten stellen zich ‘onverschillig’ op

De Raad van State wees er vorig jaar op dat alleenstaande mannen nog wel gebruik konden maken van de nood- en daklozenopvang en ook medische en juridische hulp konden krijgen. Ook zouden de Belgische autoriteiten wel hun best doen om nieuwe opvangplekken te regelen.

Maar inmiddels zijn de problemen in België structureel geworden, vindt de bestuursrechter. Het is bovendien onduidelijk of de mannelijke asielzoekers daadwerkelijk terechtkunnen in de daklozenopvang. Ook hebben zij geen toegang tot goede rechtsbescherming. De Belgische autoriteiten “leven rechterlijke uitspraken niet na en betalen dwangsommen niet”, ziet de Raad van State.

In België is het opvangbeleid al lange tijd onderwerp van discussie en rechtszaken. Het land overtreedt zo namelijk de internationale afspraak dat asielzoekers recht hebben op opvang. De rechter heeft eerder al een streep door het voorkeursbeleid gehaald, maar daar heeft de Belgische overheid dus geen gehoor aan gegeven.

De Raad van State spreekt nu van “onverschilligheid van de Belgische autoriteiten om deze tekortkomingen in de opvang en rechtsbescherming op te lossen”. Dat leidt tot de “conclusie dat in België voor deze groep asielzoekers sprake is van systeemfalen waarbij zij bij terugkeer in België niet meer in hun meest elementaire levensbehoeften kunnen voorzien”.

Nederland mag de mannelijke vluchtelingen die al asiel in België hebben aangevraagd daarom niet langer naar het land terugsturen. Het Nederlandse ministerie van Asiel en Migratie komt later met een reactie op de uitspraak.