De twee partijen gingen overstag na een brief van het kabinet, die net vóór de stemmingen werd verzonden. Daarin zegt asielminister David van Weel dat een omstreden deel uit de asielnoodmaatregelenwet wél in de wet blijft staan, maar voorlopig niet in werking treedt. Eerst wordt advies gevraagd aan de Raad van State, daarna overlegt de minister opnieuw met het parlement.

Het gaat daarbij om de vraag of hulp aan mensen zonder verblijfspapieren ook strafbaar is. Als de wet ook door de Eerste Kamer wordt aangenomen, worden mensen die ongedocumenteerden helpen niet vervolgd tot daar duidelijkheid over is.

Het kabinet heeft daarmee een geitenpaadje gevonden om ter elfder ure toch parlementaire steun voor de asielnoodmaatregelenwet te verzekeren. De PVV, die vorige week nog dreigde met een tegenstem, ging ondanks nuancering van Van Weel, toch akkoord met de wet.

Discussie

Over de asielnoodmaatregelenwet ontstond discussie nadat dinsdag plotseling op initiatief van de PVV aan de wet werd toegevoegd dat illegaliteit strafbaar zou worden.

Daardoor krabbelde eerst NSC en later ook de SGP donderdag opeens terug. De SGP stemde dinsdag nog voor het PVV-voorstel. SGP’ers zeiden in de volle overtuiging te verkeren dat medemenselijke hulp niet strafbaar zou zijn. Het CDA zag dat anders, en trok direct de steun aan de wet in.

Het kabinet moest op verzoek van NSC op papier zetten hoe de wet zou worden uitgelegd. En toen bleek dat álle hulp aan illegalen inderdaad in principe strafbaar wordt. Asielminister David van Weel (VVD) schreef wel dat het bestraffen van hulp door ‘bijvoorbeeld een kerk of het Leger des Heils’ niet ‘snel aan de orde’ is.

Dat heeft ‘geen prioriteit’, stelde de VVD-bewindsman, maar hij sluit het evenwel niet uit. De wet is nu eenmaal de wet: garanties dat zulke hulp nooit bestraft wordt, zijn onmogelijk als de wet zou worden aangenomen en ingaat.

NSC-fractieleider Nicolien van Vroonhoven noemde het ‘een flutbrief’. „We hebben nu gezegd er moet vanavond een oplossing komen. We willen zwart op wit, van het departement, dat humanitaire hulp niet strafbaar is.”

Die tweede brief kwam er ook, luttele minuten voor de finale stemming over de wetten. Volgens een opgeluchte Van Vroonhoven was die brief ‘veel beter dan gedacht’. Ook de SGP ging akkoord door ‘de extra waarborgen’. Het CDA blijft tegen.

Lang beraad

Het was het slotakkoord van een knotsgekke dag. Donderdagmiddag voerden NSC’ers en SGP’ers lang beraad op de werkkamer van SGP-leider Chris Stoffer voor lang beraad. De partijen zochten naar ‘een uitweg’, zei Stoffer na afloop. In het kamertje zou koortsachtig zijn gebeld met deskundigen en het ministerie.

Uiteindelijk eisten de twee partijen – zonder formeel verzoek daartoe – een nieuwe brief van het kabinet, maar dan eentje die de lezing van NSC en SGP over de aanscherping zou onderschrijven. Volgens ingewijden had het kabinet ‘zelf onduidelijkheid geschapen’, waardoor de wet op losse schroeven stond. Als het kabinet die onduidelijkheid niet zou wegnemen, dreigden NSC en SGP zelfs tegen de wet te stemmen.

Er zou ook aan twee opties zijn gedacht: tijd kopen door de stemmingen uit te stellen tot na de zomer of met een nieuwe wijziging komen die de dinsdag gedane aanpassing moet verduidelijken. Dat laatste scenario werd riskant geacht: dan zou de PVV van Geert Wilders de steun aan de wet in kunnen trekken. De partij dreigde eerder al niet akkoord te gaan met ‘een slap aftreksel’ van de wetten. Wilders beschuldigde NSC en SGP op X van tegenwerking en vertraging.

NSC committeerde zich in het regeerprogramma aan de asielnoodmaatregelenwet, die onder meer regelt dat asielzoekers alleen nog maar een tijdelijke verblijfsvergunning krijgen. De partij was ook groot voorstander van de wet. Dinsdag begon dat te schuiven. Op die dag werd, onverwacht, op initiatief van de PVV strafbaarstelling van illegaliteit toegevoegd aan de wet. Daar keerde partijoprichter Pieter Omtzigt zich altijd tegen.

Faber

Het CDA, eerst óók voorstander, keerde zich woensdag tegen de asielnoodmaatregelenwet vanwege de PVV-aanscherping. De partij vindt het onacceptabel dat hulp aan mensen zonder verblijfspapieren ook strafbaar wordt.

De andere wet van oud-minister Marjolein Faber (PVV) die het tweestatusstelsel regelt, zal bij de stemmingen komende nacht waarschijnlijk worden aangenomen door de Tweede Kamer. Door asielzoekers in twee groepen te verdelen, waarbij de ene groep minder rechten krijgt, hoopt het kabinet dat er minder nareizende familieleden naar ons land komen.

Maar de kans dat deze wet de eindstreep haalt, is klein. De wet wordt na de zomer in de Eerste Kamer behandeld. In de senaat komt de coalitie 10 zetels tekort voor een meerderheid. De 6 zetels van het CDA zouden daar goed van pas komen, maar de partij van Henri Bontenbal vindt de wet niet deugdelijk.

Alleen als in september blijkt dat immigratiedienst IND de wet wel kan uitvoeren, kan het CDA nog worden overtuigd vóór te stemmen. Anders is de steun van alle eenzetelpartijen in de Eerste Kamer nodig om de wet daar aangenomen te krijgen.