De verhalen uit voormalig Nederlands-Indië zijn de levensverhalen van hun opa en oma, en vooral van hun overgrootouders. Voor Izzy Kemperman (13), Morris Hagenaars (17) en Noah Wattimena (19) lijkt dat lang geleden en ver weg. Zondag staan ze stil bij tachtig jaar einde van de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost-Azië. ,,Het is onze familiegeschiedenis die we doorgeven.”

Als je het Izzy, Noah en Morris vraagt, zou er in de geschiedenisboeken op school meer aandacht moeten zijn voor voormalig Nederlands-Indië. Het is namelijk een ingewikkelde geschiedenis, die draait om het Nederlandse kolonialisme, de Japanse bezetting in de Tweede Wereldoorlog en de onafhankelijkheidsoorlog van het huidige Indonesië die daarop volgde. Alles is nauw met elkaar verweven.

Noah weet hoe zijn familie naar Nederland kwam, uit gesprekken op familiefeesten met de broer van zijn opa. „Mijn overgrootopa moest vanaf Surabaya met het vliegtuig vluchten naar Nederland, terwijl de meeste mensen met de boot kwamen.”

Martin Wattimena (44) is de vader van Noah. Hij vindt het belangrijk dat generaties elkaar de verhalen doorvertellen. „Mijn opa vertelde mij niks, die eerste generatie zweeg over de bersiap-periode: de periode van de onafhankelijkheidsoorlog die begon na de Tweede Wereldoorlog. Mijn vader is het aan Noah gaan vertellen.”

Opa kwam van de Molukken en oma had een Nederlandse achtergrond, vertelt Martin. „Molukkers vochten voor de Nederlanders, de koloniale bezetters. Tijdens de onafhankelijkheidsoorlog was het voor hen niet meer veilig en ze moesten heel snel weg met de kinderen. Mijn vader, de opa van Noah, was toen elf jaar.”

Voor de zus van Martin, Alma Wattimena (51) ging de familiegeschiedenis pas echt leven tijdens een reis naar Indonesië die broer en zus samen met hun ouders maakten. „Dan ga je het echt voelen en je voelt je enorm thuis”, vertelt ze. „En je ouders gaan praten. Het is een eye-opener om het land te zien dat je voorouders hebben verlaten voor een beter leven.”

Samen met haar zoon Morris is ze komende zondag bij de herdenking op het Thaliaplein. Hij was er vorig jaar ook bij. Morris: „Wat ik zo mooi vind, is dat iedere familie een ander verhaal heeft. Maar alle verschillende families staan daar wel samen met dezelfde Indische achtergrond.”

Toch vindt Morris dat de herdenking een impuls kan gebruiken om jongeren meer te betrekken. „Er wordt veel gesproken en er is muziek. Je hoort de verhalen, maar het is vooral gericht op de oudere generaties die er iets van hebben meegemaakt. Voor hen is het heel herkenbaar. Je moet dit echt zelf hebben meegemaakt om het te begrijpen. Wij kennen vooral het verhaal van onze eigen opa en oma.”

Zijn moeder Alma benadrukt dat het belangrijk is om te blijven luisteren naar die verhalen. „Onze voorouders hebben opofferingen gedaan, hun land verlaten. Ze hadden het vaak goed in Nederlands-Indië. Mijn opa en oma hadden een baboe, een kindermeisje, en een chauffeur. En hier in Bergen op Zoom moesten ze opnieuw beginnen. Ze lieten alles achter, ze zijn mensen verloren. Een broer van mijn oma is heel jong gesneuveld. Hij wilde meevechten aan het front en had gelogen over zijn leeftijd.”

Onze voorouders hebben opofferin­gen gedaan, hun land verlaten.Alma Wattimena

De heimwee is volgens haar in de Indische gemeenschap altijd gebleven. „Nu is het Indonesië. Dat is een lastig punt. Die heimwee naar Nederlands-Indië is door de verschillende generaties voelbaar. Daarom herdenken we zondag alles wat verloren is gegaan en wat onze ouders hebben opgegeven voor de nieuwe generaties.”

Marnix Kemperman (49) is ontwerper en beeldhouwer van het Indië-monument in Bergen op Zoom. De marmeren ring staat onder meer symbool voor de blik vanuit het verleden op de toekomst. Zijn dochter Izzy is dertien. „Nog heel jong eigenlijk om geïnteresseerd te zijn in de geschiedenis van je overgrootouders, maar de interesse begint te komen.”

Izzy: „Mijn oma was dertien toen ze van Nederlands-Indië naar Bergen kwam. Net als ik nu. Ik kan me er echt niets bij voorstellen om nu alles en iedereen hier achter te laten.” Ze heeft net de brugklas op het Roncalli erop zitten. „Mijn mentor is ook Indisch. We willen graag meer aandacht voor dit onderwerp. Dat komt nog wel.”

Ook bij Marnix zelf is de interesse voor de geschiedenis van Nederlands-Indië de laatste vijftien tot twintig jaar pas echt gegroeid. „Mijn moeder is Indisch en mijn vader komt van Borgvliet. Een schoonbroer van oma heeft als dwangarbeider onder de Japanners aan de Birmaspoorlijn gewerkt. Dat was een lachende man, met bloeddoorlopen ogen. Maar er werd nooit over gesproken. Daarom is het belangrijk dat het zwijgen nu wordt doorbroken. Deze verhalen moet je blijven vertellen.”

Indië-herdenking op de Brabantse Wal

Den Haag herdacht gisteren tijdens de Nationale Indië Herdenking de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Met de capitulatie van Japan kwam daar pas op 15 augustus 1945 een einde aan in Zuid-Oost-Azië.

Bij het Indië-monument op het Thaliaplein staan de plechtigheden komende zondag in het teken van ‘schakels van liefde’. Het gaat over hoe nieuwe generaties het verhaal van voormalig Nederlands-Indië en het huidige Indonesië doorvertellen.

Het jongerennetwerk van de Nationale Herdenking, Jong 1508, heeft samen met de Bergse stichting Payung in aanloop naar de herdenking generatietafels georganiseerd in Huis van de Wijk. Daar zijn jongeren uit de gemeenten Bergen op Zoom, Woensdrecht en Steenbergen met Indische ouderen in gesprek gegaan over hun gedeelde verleden en toekomst.

De regionale Indië-herdenking bij het Indië-monument op het Thaliaplein in Bergen op Zoom begint zondag om 14.00 uur.