Arbex, het grootste uitzendbureau voor horecaschoonmakers, voert een juridische en politieke aanval op gemeenten — in het bijzonder Amsterdam — omdat die volgens het bedrijf de huisvesting van arbeidsmigranten onmogelijk maken. Eigenaar Rob Pellegrom en directeur Gerrit van der Linden zeggen dat zij honderden legaal werkende schoonmakers (EU-burgers, Oekraïense vluchtelingen en mensen van buiten de EU met tijdelijke vergunningen) onderbrengen in appartementen en woningen rondom Amsterdam (Amstelveen, Koog aan de Zaan, Reigersbos e.d.), maar dat regels en quota van de gemeente dit verhinderen. Arbex stelt dat zonder deze werknemers cafés, restaurants en hotels niet schoon gehouden kunnen worden.

De kern van het conflict: Amsterdam beperkt het groepsgewijs verhuren van vrije sectorwoningen om woningtekort, leefbaarheid en overlast tegen te gaan. Voor woningen die aan meer dan twee niet-verwante personen worden verhuurd is een vergunning nodig en per buurt geldt een quotum. Arbex zegt dat zijn werknemers het minimumloon krijgen en de horeca-cao volgen, en dat individuele huisvesting voor hen onbetaalbaar is. Daarom verhuurt Arbex woningen aan meerdere personen (meestal vier tot zes bewoners) en vraagt een bijdrage van circa 90 euro per persoon per week. De gemeente bestraft die verhuur met boetes sinds 2012; laagste boetes lopen op tot tienduizenden euro’s en Arbex verloor zaken tot aan de Raad van State.

Arbex draait het proces om door Amsterdam voor de civiele rechter te dagen en bovendien bij Europese instanties te melden dat de huisvestingsregels de vrije vestiging en het vrije verkeer van diensten binnen de EU schenden. Advocaat Bert Maes wijst op jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie (2014) die nationaal beleid beperkt wanneer dat de dienstverlening tussen lidstaten belemmert. Arbex wil dat de Nederlandse rechter advies vraagt aan het Hof in Luxemburg en dat Amsterdam zijn verordeningen aanpast. Het bedrijf verwijt de gemeente verder discriminatie: speciale shortstay-regelingen voor arbeidsmigranten zijn afgebouwd, terwijl andersoortige urgente huisvestingsbehoeften (leraren, politie, zorgpersoneel, vluchtelingen) wél prioriteit lijken te krijgen.

Tegelijkertijd staat Arbex niet onomstreden. De publieke aandacht voor misstanden in de branche is groot: het Openbaar Ministerie sprak dit voorjaar over structurele misstanden en concurrentievervalsing in de horecaschoonmaak. Amsterdam kondigde recent een actie aan tegen uitbuiting en slechte huisvesting door malafide uitzendbureaus; wethouder Rutger Groot Wassink benadrukte bescherming van de circa 78.000 arbeidsmigranten in groot-Amsterdam. Pellegrom erkent dat er stelselmatig wordt gesjoemeld in de markt (aanbieders die ver onder gangbare tarieven werken), maar onderscheidt Arbex van de “beunhazen”: hij zegt bewust niet te kiezen voor stapelbedden, caravans of extreem lage lonen en wil zijn medewerkers “gewone huizen” geven. “Wij doen niets illegaals; de gemeente Amsterdam doet al jaren iets illegaals,” zegt Van der Linden over hun aanklacht.

De komende maanden worden cruciaal: er loopt een nieuwe zaak tegen Amsterdam, en in december brengt Arbex het “Europese spoor” expliciet in bij de Raad van State. Eerder diende een vergelijkbare zaak waarbij branchegenoten van Arbex door het hoogste rechtscollege gelijk kregen. Of Arbex met beroep op Europees recht succes heeft, zal niet alleen de toekomst van zijn bedrijfsvoering bepalen maar ook de invulling van huisvestingsbeleid voor arbeidsmigranten in Amsterdam en omliggende gemeenten.