De gebeurtenissen volgen op de korte maar hevige oorlog tussen Iran en Israël in juni. Daarbij werden Iraanse militaire basissen, luchtafweersystemen en nucleaire installaties zwaar getroffen. Hoewel beide landen nadien een fragiel staakt-het-vuren bereikten, blijft de vrees in Iran groot dat de oorlog nooit echt is gestopt.
Zit Israël hierachter?
Volgens drie Iraanse functionarissen, waaronder een lid van de machtige Revolutionaire Garde, zijn sommige branden te verdacht om toeval te zijn. Een Europese diplomaat met kennis van het dossier vermoedt eveneens dat Israël erbij betrokken is. Ze wijzen op het verleden: Israël voerde eerder geheime operaties uit op Iraans grondgebied, waaronder gerichte moordaanslagen op wetenschappers, sabotage van installaties en drone-aanvallen.
Een appartementsgebouw in Teheran dat vorige maand werd getroffen door Israëlische luchtaanvallen. Nu zorgen explosies in woongebouwen en fabrieken voor een gevoel van chaos en onzekerheid. © NurPhoto via Getty Images
Iran blijft openlijk voorzichtig. De regering wil Israël niet rechtstreeks beschuldigen, vermoedelijk om zichzelf niet in een positie te brengen waarin een militaire reactie onvermijdelijk is. Israël weigert voorlopig commentaar, maar een topman van de inlichtingendienst Mossad verklaarde in juni nog dat “de operaties in Iran zullen doorgaan, zoals voorheen”.
Slecht materiaal en gaslekken
In sommige gevallen klonken al snel alternatieve verklaringen: een brand nabij de luchthaven van Mashhad zou het gevolg zijn van “het gecontroleerd verbranden van onkruid”, en een brand in Teheran zou door vuilnis zijn ontstaan. De meeste incidenten worden toegeschreven aan gaslekken door slecht materiaal of versleten leidingen.
KIJK OOK. Topadviseur van Iraanse leider bedreigt Trump op tv
Topadviseur van Iraanse leider bedreigt Trump op tv
Toch blijven veel Iraniërs sceptisch. In Qom verwoestte een explosie een appartementsgebouw, alsof er een bom was ontploft. Volgens Iraanse bronnen zou het getroffen appartement voordien net gehuurd zijn door onbekenden, die het gas opzettelijk zouden hebben opengezet.
Een Iraanse man in zijn appartement dat verwoest werd in juni. Inwoners zijn bang dat het conflict opnieuw escaleert. © NurPhoto via Getty Images
In Teheran deed een explosie de ramen en muren van een woonblok voor justitiemedewerkers eruit vliegen. Volgens Iraanse functionarissen was het de bedoeling om angst aan te jagen bij rechters en aanklagers, net zoals eerder bij aanvallen op wetenschappers uit het nucleaire programma.
Psychologische oorlog
De explosies, soms meerdere per dag, zorgen voor onrust bij de bevolking. Op sociale media circuleert zwarte humor, met bijvoorbeeld gephotoshopte beelden van de Israëlische premier Netanyahu in het uniform van de Iraanse gasmaatschappij. Zelfs een X-account gelinkt aan Mossad hintte op dubbelzinnige wijze naar de incidenten.
“De vele onduidelijke verklaringen maken het alleen maar erger”, zegt mensenrechtenonderzoeker Omid Memarian. “De mensen weten intussen dat de regering vaker aanvallen van Israël ontkent of minimaliseert.”
We zitten niet in een wapenstilstand, we zitten in een pauze die elk moment kan eindigen
Steeds meer Iraniërs vragen zich af of de oorlog met Israël wel echt voorbij is. “Wij denken dat Israël erachter zit”, zegt Mohammed, een café-uitbater uit het centraal gelegen Kashan vlak bij militaire installaties. “We denken dat de oorlog elk moment opnieuw kan losbarsten.”
Een anonieme conservatieve topadviseur van het Iraanse parlement bevestigt dat gevoel. “Wie denkt dat dit voorspelbare gebeurtenissen zijn, is naïef,” zei hij in een boodschap op Telegram. “We zitten niet in een wapenstilstand, we zitten in een pauze die elk moment kan eindigen.”
