Het aantal omgekomen hulpverleners is in bijna tien jaar tijd verdrievoudigd. Zo kwamen vorig jaar 383 hulpverleners om in conflictgebieden, tegenover 111 in 2015. Dit jaar wordt dat aantal vermoedelijk nog groter.

De Aid Worker Security Database (AWSD) houdt al jarenlang de incidenten bij waarbij hulpverleners worden getroffen. Het gaat dan om ontvoeringen, ernstige verwondingen en dodelijke slachtoffers.

Alleen al in de eerste zes maanden van dit jaar zijn 230 hulpverleners omgekomen. Van 1997 tot en met 2022 waren er jaarlijks minder slachtoffers onder hulpverleners dan in de eerste helft van 2025. De AWSD vreest dat deze aantallen alleen maar verder oplopen.

De bezette Palestijnse Gebieden zijn voor hulpverleners het dodelijkst. Van de 383 omgekomen hulpverleners in 2024 stierven er 231 in Gaza. De cijfers van de AWSD gaan terug tot 1997. Sindsdien is Gaza na Afghanistan het dodelijkste gebied in de database. “Dat is opmerkelijk, omdat 85 procent van de hulpverleners in het afgelopen jaar is omgekomen”, zei de AWSD eerder tegen NU.nl.

De hulpverlening in Gaza verloopt moeizaam. Hulporganisaties als Rode Kruis, Oxfam Novib en Save the Children doen wat ze kunnen, maar dat is weinig. Het Israëlische offensief in Gaza is uitgebreid, terwijl het aantal hulpgoederen blijft afnemen.

“Onze hulpverleners in Gaza werken momenteel onder omstandigheden die niet voldoen aan onze veiligheidsnormen”, zegt Jan Tijmen Ninck Blok, specialist humanitair oorlogsrecht bij het Nederlandse Rode Kruis. “Onze hulpverleningsoperatie stopzetten is alleen geen optie. Zolang er slachtoffers zijn, zullen we altijd proberen die te helpen.”

Ook in Soedan meer hulpverleners omgekomen

In meerdere landen nam het aantal omgekomen hulpverleners toe. Zo ook in Soedan, dat gebukt gaat onder de grootste humanitaire crisis ter wereld. Daar kwamen dit jaar zeker 89 hulpverleners om. Volgens de AWSD is het daadwerkelijke aantal slachtoffers groter, doordat de informatievoorziening in Soedan ingewikkeld is.

“Hulpvoorzieningen zijn vaak het doelwit en de Soedanese strijdkrachten zien hulpverleners als politieke tegenstanders”, schrijft de dienst. Hulpverleners zouden het slachtoffer worden van “intimidatie, geweld en detentie”.

Niet alleen het aantal doden, maar ook het aantal gewonde en vastgezette hulpverleners is toegenomen. Zo raakten vorig jaar 308 mensen gewond, waar dat er een jaar eerder nog 210 waren. In 2024 werden 45 hulpverleners opgepakt. Dat zijn er 26 meer dan een jaar eerder.

“Deze aantallen tonen niet alleen aan dat de intensiteit van gewapende conflicten en geweld is toegenomen, maar ook dat landen zich steeds vaker onttrekken aan het internationaal recht”, schrijft de AWSD. Volgens internationale verdragen is het verboden om hulpverleners aan te vallen en hulpgoederen te plunderen.

“De rode lijn is allang overschreden”, ziet ook Suzanne Laszlo, directeur van UNICEF Nederland. “Hulpverleners houden levenslijnen open, maar worden zelf doelwit, vaak zonder enige consequentie voor de daders.”

Schrappen van USAID heeft grote gevolgen

Uit het rapport van de AWSD blijkt ook dat er – met uitzondering van Gaza – steeds minder internationale hulpverleners zijn. De grootste oorzaak lijkt bij de landen zelf te liggen. Er is veel vijandigheid tegenover internationale organisaties, geweld is geïntensiveerd of externe omstandigheden zijn dermate ernstig dat hulpverlening vrijwel onmogelijk is.

Ninck Blok van het Rode Kruis beaamt dat. “We zien dat partijen in gewapende conflicten het humanitair oorlogsrecht in toenemende mate schenden. We maken ons ernstig zorgen over de verplichting tot bescherming van de burgerbevolking. De hoop en menselijkheid waar internationale hulpverlening voor staat wordt op die manier ondermijnd.”

Ook de beëindiging van de financiering van de Amerikaanse hulporganisatie USAID speelt daarbij een rol. In januari bevroor de Amerikaanse president Donald Trump de tegoeden van die organisatie. In de maanden daarna annuleerde hij meer dan 80 procent van de USAID-projecten. Daardoor viel de “ruggengraat van de internationale hulpverlening” weg.

De USAID-stop heeft meer gevolgen. Naast grote financiële tekorten zullen er ook veel meer mensen bezwijken aan onder meer aids en watertekorten.

Daarbij zijn er vanwege de bezuinigingen onder meer beschermingsteams opgeheven, schrijft de AWSD. Die teams waren er speciaal voor slachtoffers van seksueel en gendergerelateerd geweld. Ook psychologische steun en trainingen voor hulpverleners zijn afgeschaft. Dat heeft een “grote impact” op het personeel van hulporganisaties. “Het kan leiden tot fouten, stress, burn-outs en trauma.”